Elizabeta Kotromanić – bosanska princeza na evropskim dvorima
Elizabeta Kotromanić jedna je od bosanskih princeza koja je smatrana “Helenom svog doba”, najljepšom ženom evropskih kraljevskih porodica. Za nju su govorili da je lijepa ko Bosna, kraljevina iz koje potječe.
Ugarsko-hrvatska i poljska kraljica
Kćerka bosanskog bana Stjepana II Kotromanića i poljske princeze Elizabete Psjast bila je ugarsko-hrvatska i poljska kraljica, te supruga Ludovika I, najmoćnijeg vladara Evrope tog doba.
Pretpostavlja se da je rođena u Srebreniku, kao i ostatak njene loze, među kojima i prvi bosanski kralj – Tvrtko I Kotromanić.
Njen otac je odbio ponudu srpskog cara Dušana, koji je želio oženiti svoga sina Elizabetom, koja bi u miraz donijela bosansku teritoriju oko Huma, stoga je Elizabetu poslao na ugarski dvor kod kraljice Elizabete, majke ugarskog kralja. Nakon smrti kraljeve prve supruge Margarete, kraljica majka i Stjepan II aranžirali su brak između Ludovika I i Elizabete.
Nakon što su se vjenčali 20. juna 1353. godine, kćerkin brak Stjepanu se pokazao kao koristan politički potez koji mu je povećao ugled među evropskim vladarima. No tada je otkriveno da su kralj i kraljica rođaci u četvrtom koljenu preko jednog poljskog vojvode, zbog čega je papino odobrenje braka bilo neophodno za njegovu valjanost. Papa je izdao nalog za odobrenje braka i time priznao njegovu valjanost, uprkos tome što se protivio crkvenom zakonu.
Nikada je nisu okrunili
Elizabeta nikada nije bila okrunjena, kao što je bio običaj u Ugarskoj i Poljskoj. Potpuno se potčinila svojoj dominantnoj svekrvi i vjerovatno nije imala ni vlastite dvorjane sve dok Ludovik nije poslao svoju majku da upravlja Poljskom u njegovo ime.
Ludovik i Elizabeta nisu imali djece prvih sedamnaest godina svoga braka, te se vjerovalo da je Elizabeta neplodna. Međutim, Elizabeta je 1370-ih rodila tri kćerke zaredom, od kojih je najstarija, Katarina (rođena 1370. godine), umrla s osam godina. Dvije mlađe kćerke koje su nadživjele roditelje bile su Marija (rođena 1371. godine) i Jadviga (rođena 1373. godine). Elizabeta i njene kćeri su predstavljene na škrinji svetog Šimuna, čiju je izradu naredila i finansirala sama Elizabeta. Kako nije uspjela mužu roditi muškog nasljednika, u to doba neophodnog, Ludovik se morao potruditi da osigura svojim kćerima nasljeđivanje njegovih kruna.
Prvi ženski monarh Poljske
Nakon Ludovikove smrti 1382. godine Marija je postala kraljica Ugarske. Elizabeta je igrala ulogu regenta od trenutka ustoličenja njene desetogodišnje kćerke Marije pa do trenutka njene udaje. Kada su Poljaci izrazili želju da prekinu personalnu uniju s Ugarima, Elizabeta je za poljskog monarha predložila svoju kćerku Jadvigu. Jadviga je bila izabrana, ali je majka zadržavala na svom dvoru dvije godine prije nego što je konačno bila primorana poslati je u Poljsku. Pregovarala je o Jadviginom braku, te posvojila njenog muža kako bi on imao nasljedna prava na poljsko prijestolje u slučaju Jadvigine smrti.
U oktobru 1384. je Jadviga, unuka bosanskog bana Stjepana II Kotromanića, krunisana za kraljicu Poljske i postala prvi ženski monarh u historiji te Kraljevine. Njena udaja za velikog vojvodu Litvanije Joagila, koji zbog tog braka sa svim svojim podanicima prelazi na kršćanstvo i postaje poznat kao Władysław II Jagiełło , temeljni je kamen Poljsko-Litvanske unije, jedne od najvećih i najmoćnijih država srednjevjekovne Evrope. Za njene zasluge, koje se ogledaju i u tome što je njenim sevepom dobar dio Evrope došao pod okrilje Rima, Crkva je Jadwigu 1986. proglasila blaženom.
