Olimpijske igre u antičkoj Grčkoj
Vremenom, uspostavljen je red održavanja Olimpijskih igara na svake četiri godine, a period između njih nazivan je „Olimpijada”. Olimpijada je jedno vrijeme među starim Grcima bila je i metoda za računanje vremena – kao kalendarska epoha u trajanju od 4 godine.
Olimpijske igre (grčki: Ολυμπιακοί Αγώνες; Olympiakoi Agones) nastale su u antičkoj Grčkoj, na poluostrvu Peloponezu, u gradiću Olimpiji, kao serija atletskih takmičenja (u početku i umjetničkih: u poeziji i vajanju) između grčkih gradova – državica, u slavu vrhovnog boga Zeusa. Održavane su na svake četiri godine, za vrijeme religioznih proslava u Zeusovom hramu, u kojem je bila postavljena 13 metara visoka, grandiozna statua boga Zeusa. Djelo skulptora Fidije, isklesana u hrizelefantinskoj tehnici (zlato i slonovača), u antičkom periodu proglašena je jednim od Sedam svjetskih čuda antike. Na žalost, više ne postoji.
Prve antičke Olimpijske igre održane su u ljeto 776. godine prije naše ere, a posljednje 393. godine naše ere. Prihvatanjem hrišćanstva, Olimpijske igre sve više su smatrane veličanjem paganskih božanstava i ostacima paganskih rituala, te je rimski, i drugi po redu hrišćanski car Teodosije I zabranio sve što je ne-hrišćansko i prema tadašnjem, opštem mišljenju nemoralno. U VI vijeku naše ere, područje Peloponeza pogodio je jak zemljotres, porušio Zevsov hram i oštetio atletski stadion, te su igre polako pale u zaborav.
U antičko vrijeme, osim olimpijskih postojale su i druge, konkurentne igre, koje su održavane u drugim državicama stare Grčke (Pitijske, Nemejske i Istmijske Igre), ali su Olimpijske igre, spletom političkih okolnosti nadvladale ostale u popularnosti. Naime, u vrijeme Olimpijskih igara, na kratko vrijeme prekidani su svi sukobi, neprijateljstva, čak ratovi, kako bi svi bez razlike mogli da učestvuju na atletskim takmičenjima. Igre su trajale prvo jedan, a zatim pet dana, od čega su tri dana bila takmičarska, a prvi i posljednji bio je posvećen religioznim ritualima i banketima pobjednika.
Olimpijski pobjednici su osim skromnih poklona (vijenac od maslinove grančice) sticali sveopšte poštovanje publike, a vijest o njihovoj pobjedi širila se i prepričavala cijelom Grčkom, te su (makar u naredne četiri godine) postajali popularni i slavni. U njihovim rodnim gradovima podizane su im statue, o njima pisane pjesme, a dobijali su i neke beneficije kao na primjer oslobađanje od plaćanja poreza, kao i pozamašne novčane sume.
Vremenom, uspostavljen je red održavanja Olimpijskih igara na svake četiri godine, a period između njih nazivan je „Olimpijada”. Olimpijada – riječ koja se danas često pogrešno koristi, jedno vrijeme među starim Grcima bila je i metoda za računanje vremena – kao kalendarska epoha u trajanju od 4 godine. U kasnijem periodu, osim Grka u Olimpijskim igrama učestvovali su i takmičari iz svih okolnih zemalja – uslov je bio da budu slobodni (ne robovi), dovoljno mladi (postojao je zakon o starosti učesnika) i da govore grčki jezik, pa je događaj poprimio internacionalne razmjere. Prije početka takmičenja, svaki učesnik morao je da položi zakletvu ispred statue Zeusa i potvrdi da se za igre spremao barem 10 mjeseci unaprijed. Jedan od opštih ciljeva olimpijskih takmičenja bio je i širenje grčke – helenske kulture.
Osim sveštenicama i (po nekim spisima i samo u jednom periodu) neudatim pripadnicama ljepšeg pola, ženama u staroj Grčkoj nije bilo dozvoljeno da prisustvuju Olimpijskim igrama – osim zbog toga što su se jedini (muški) učesnici takmičili nagi, i zbog činjenice da su žene u antičkoj Grčkoj smatrane zlim i nižim bićima!
Prvi sport Olimpijskih igara bilo je trčanje – prvo na 185 metara, po dužini jednog stadiona (“stadion” – kasnija grčka mjera za dužinu), a onda i na dužinu od 24 stadiona (oko 4420 metara). Prema nekim izvorima, trčanje je uključivalo i preskakanje prepona. Ostale sportske discipline bile su: “pankraton” – kombinacija hrvanja i boksa, petoboj (hrvanje, trčanje, skok u dalj, bacanje koplja i diska) i trke dvokolica. Jedna od disciplina bila je i trčanje pod punom ratnom opremom, sa šitom i šljemom težine oko 27 kilograma. Trčalo se na ovalnim stadionima koji su bili prekriveni glinom i pijeskom.
Interesantno je da su prve, zvanične Olimpijske igre u antičkoj Grčkoj (776. p. n. e) u nekim spisima nazvane i Korebove (Coroebus) igre, po kuharu iz Elide koji je pobjedio u trčanju, tada jedinoj disciplini.
Krajem XIX veka, francuski baron Pjer d’Kuberten (Pierre de Coubertin), osnovao je novčani fond – Internacionalni olimpijski komitet, kako bi posle 15 vjekova svijetu vratio olimpijske igre. Bogat i uticajan, uspio je da privoli evropske političare i uz pomoč Grka, a naročito začetnika cijele ideje – grčko-rimskog filantropa Evangelisa Zappas-a, odmah po grčkom sticanju nezavisnosti od Turaka organizuje prve moderne Olimpijske igre u Atini. Za te potrebe, sagrađen je novi – Panatenejski stadion u centru grada, na kojem su 1870, a onda i zvanično 1896. – prvi takmičari iz samo 14 zemalja učesnica, postali pioniri stvaranja nove istorije olimpizma. Već 1904, u Parizu, na Olimpijskim igrama, kao takmičarke učestvovale su prve žene.
Moto Olimpijskih igara je: “Brže, više i jače” (na latinskom: Citius, Altius, Fortius). U tom smislu, akcenat je stavljen na tome da je najvažnije u igrama učestvovati (dati sve od sebe) i boriti se po fer pravilima, što je bitnije od same pobjede.
Danas su Olimpijske igre najvažniji sportski događaj na svijetu, koji se održava svake četiri godine u drugoj državi / gradu. U njima učestvuje više od 200 nacija, a broj olimpijskih disciplina stalno raste. U tom smislu, između “glavnih” – ljetnjih, od 1924. godine (Chamonix, Francuska) organizuju se i Zimske olimpijske igre, kako bi se u grupu olimpijskih uvrstili i zimski sportovi, ali i Paraolimpijske igre, za takmičare sa invaliditetom.
Olimpijske igre i danas su mjesto lične promocije svakog takmičara na internacionalnom nivou, ali i same zemlje organizatora – prilika da se prikaže ostatku svijeta u najboljem svjetlu.
Ivana Dukčević Budja
