Ajvalik

Balkanskom poluostrvu najbliži dio turističke obale Turske, nekako je ujedno i najmanje poznat. Svi smo čuli (a možda i vidjeli) Bodrum, Antaliju i Fetije…, ali je potpuno nezasluženo, obala sjevernog Egeja nekako ostala po strani. Vjerovatno ne zadugo.

Pedeset kilometara sjeverno od drugog po redu najvećeg, arheološkog nalazišta Turske – Pergamona, na obronku brda preko puta grčkog ostrva Lezbos, nalazi se Ajvalik (Ayvalık). Simpatičan primorski gradić smješten je unutar zaliva kojeg od otvorenog mora potpuno zaklanja poluostrvo (nekada ostrvo) Džunda. Okružen maslinjacima i starim kamenim vilama, prepoznatljiv je po nekadašnjim kupolama grčkih crkava i dimnjacima od cigle koji strše iz starih, odavno zatvorenih fabrika maslinovog ulja.

I danas je Ajvalik mjesto gdje se pravi najpoznatije maslinovo ulje u Turskoj. U glavnoj ulici pored mora, vidjet ćete mnoge privatne radnje koje i dalje održavaju tradiciju iz prošlih vremena. U njima možete kupiti svakojake vrste maslina (u tegli, ili u konzervama), ulje, ali i druge proizvode od masline (sapune, naprimer).

Prodavnica proizvoda od maslina

Kao i bivše grčko ime gradića (Kydonaie), i današnji, turski naziv mjesta ima isto značenje – “voćnjak dunja” kojih kako kažu je bilo mnogo, na obroncima brda, iznad grada. U centralnom dijelu mjesta, u uzanim, strmim ulicama koje se sa brda spuštaju ka moru vidjez ćete izuzetno očuvane stare kuće iz osmanlijskog perioda (naročito u okolini trga Gümrük Meydanı i u južnom predgrađu Çamlık), neke od njih renovirane i ofarbane u tonovima pastelnih boja.

Stare, osmanlijske kuće

U centru Ajvalika nalazi se i ribarska luka, ali i oko 20 crkava, od kojih su mnoge u međuvremenu postale džamije. Ponegdje u mjestu, među starijom populacijom još uvek se može čuti grčki jezik, ali onaj kojim danas govore Turci, vremešni stanovnici ovog gradića koji su razmjenom stanovništva između Grčke i Turske (za vrijeme Grčko-turskog rata: 1920 – 1922), iz Grčke iseljeni za Tursku.

Ajvalik, ali i čitav kraj sjeverno od Izmira prepuni su starih fabrika za proizvodnju maslinovog ulja (prepoznaćete ih po konstrukciji od cigle i visokom dimnjaku). Dok su neke pretvorene u galerije, druge su postale taverne ili restorani.

Sa druge strane zaliva u odnosu na Ajvalik, nalazi se poluostrvo Alibej, popularno – Džunda (Alibey – Cunda). Dok 1964. godine između kopna i ostrva nije izgrađen nasip, Džunda je bilo ostrvo. Možete se prošetati mjestašcem veoma sličnim Ajvaliku, ili ručati u nekoj od taverni ili restorana. Na brdašcu iznad mjesta, u renoviranoj crkvi otvorena je lokalna biblioteka, a na platou pod nastrešnicom i prelijepa kafeterija sa pogledima na Ajvalik i čitav unutrašnji deo zaliva.

Osam kilometara južno od Ajvalika, nalazi se par kilometara duga, pješčana plaža mjesta Sarimsakli (Sarımsaklı, u prevodu sa turskog: “beli luk”!). Osim par hotelčića, čitavo mjesto prepuno je apartmana za izdavanje, čiji vlasnici “žive” od turista uglavnom tokom ljetnjog perioda.

Nekoliko kilometara sjeverozapadno od Sarimsaklija i 8 km južno od Ajvalika, na jugozapadnom uzvišenju poluostrva koje zatvara zaliv, nalazi se plato – Šejtan Sofrasi (Şeytan Sofrası – “Đavolja trpeza”). Na vrhu brda, na mestu davno ugašenog vulkanskog grotla, danas sa nalazi parking i kapija kroz koju bi trebalo da prođete. Ako se u ovom kraju zateknete u kasno popodne, u restoranu iza kapije možete popiti piće, ili učiniti ono zbog čega na ovo mjesto dolaze mnogi – sa platoa posmatrati zalazak sunca, uz predivne poglede na Ajvalik, grčko ostrvo Lezbos i čitav unutrašnji dio zaliva.

Seytan Sofrasi (“Đavolja trpeza”), vidikovac sa pogledom na Ajvalik i ostatak zaliva

SMJEŠTAJ

U samom gradiću Ajvaliku, na obronku brda u neposrednoj blizini luke postoji nekoliko starih kuća koje su renovirane u prelijepe, moderne pansione. Sa većine njihovih terasa, u smiraj dana pružaju se romantični pogledi na čitavo mjesto, sa kućama kao prosutim po kosini brda i crkvama-džamijama koje strše između njih.

Jedan od najpoznatijih pansiona je KELEBEK PENSION – “Pansion leptira” (Maraşal Çakmak Caddesi 108, Ismet Paşa Mahallesi / info@kelebek-pension.co). Pansion vodi bračni par mlađih, turskih intelektualaca koji su živjeli i radili u Njemačkoj. Noćenje sa doručkom u sobi sa kupatilom i klima uređajem, košta oko 20 Eura po osobi.

Fotografije i tekst Ivana Dukčević Budja, Furaj.ba