Nadomak Ilijaša, u dubokoj šumi i na strmom, uskom i krševitom izdanku brda Huma, iznad Sastavaka, smjestio se jedan od nekada najvećih srednjovjekovnih gradova u Bosni i Hercegovini – Stari grad Dubrovnik.
U gradu koji je smješten iznad ušća potoka Zenika u rijeku Misoču, u srednjem vijeku odvijao se intenzivan život i dugo godina je bio u procvatu. Pretpostavlja se da je grad dobio ime po srednjovjekovnim trgovcima iz Dubrovnika koji su u tom periodu došli po odobrenju bosanskog kralja da eksploatišu rudnike olova, zlata, cinka i ostalih dragocjenih materijala. Fra Ivan Jukić spomenuo je u svojim putopisima tadašnje Dubrovčane koji su ovdje topili srebrnu i željeznu rudu i podigli grad uz odobrenje Kulina bana.
Iako ne postoje precizni podaci o nastanku grada, pretpostavlja se da je sagrađen u 13. stoljeću jer se prvi put spominje u dubrovačkom arhivu, 11. juna 1404. godine.
Grad koji se sastojao od gornjeg dijela dugog 72 metra i donjeg dijela, te varoši je sačinjavao kompleks dužine 500 metara. U gornjem gradu nalazile su se četiri kule i dvor. Po okolnim brdima su bile postavljene kule koje su štitile prilaz gradu, a pretpostavlja se da se na jedinoj tački koja je omogućavala pristup gradu kojim se dolazio kaldrmisanim putem nalazio i drveni most na podizanje, dok su se sa sve tri ostale strane nalazile neprohodne litice – baš kao u filmovima.
Grad se nalazi u zabačenom kraju, poprilično siromašnom i bezvodnom, u kojem su se nekada naseljavali feudalci, a sam grad bio je veličine vojnog grada zbog čega je bio pogodan za odbrambene svrhe. O odbrani Starog Dubrovnika se do dan-danas prepričavaju brojne legende, a među njima je i ona o kraljici koje je sakrila dvije bačve zlata u njivi koja se zove pozlaćenica, pa je pobjegla pred Osmanlijama.
Pretpostavlja se da je grad pripadao rodu Mirkovića kojem je pripadao i knez Batinić, s obzirom na vrijeme njegovoga nastanka, blizinu Kopošića sa nekropolom kneza Batića, te činjenicom da je bio politički centar župe, a zatim nahije Dubrovnik. Također se pretpostavlja da je pao pod vlast Osmanlija 1463. godine, te da je tada imao posadu sa dizdarom, a da je u gradu sagrađena manja džamija koja je kasnije postala ruševina. Godine 2015. na ovoj nekropoli vršena su arheološka istraživanja nakon dugo vremena tokom kojih je pronađen skelet sa brokatnim plaštom napravljen od teške svile protkane zlatnim i srebrenim nitima, za kojeg se pretpostavlja da je pripadao Mirku Radojeviću, ocu Velikog kneza bosanskog Batića koji je bio knez bosanskog kralja Tvrtka I, te brojna druga značajna otkrića.
Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine proglašen je 2003. godine.
Kako doći?
Iako je cijelo područje i pristup gradu iznimno zapušteno, do grada se može doći sa tri strane. Kada dolazite iz Sarajeva, poslije Semizovca imat ćete na glavnoj cesti tablu na kojoj je naznačeno da se u blizini nalazi ovaj stari grad. Skrenite lijevo i pratite putokaze. Na vrhu naselja počinje makadamski put kojim se imate voziti nekih osam kilometara. Pristup gradu je bolji iz pravca Ilijaša od kojeg je udaljen nekih 10-ak kilometara. Od sela Kopošić je udaljen kilometar, pa se lijepim kaldrmisanim putem koji vodi između podnožja brda Nabožića i Tisovika stiže do grada. Treći pristup gradu moguć je velikom strminom od 10-og kilometra od korita rijeke Misoče ili sa kamenoloma na Sastavcima.
U neposrednoj blizini Starog grada nalazi se nekropola stećaka Kopošići, kao sastavni dio nekropole koja je pod zaštitom UNESCO-a i pod kojima su sahranjivani bosanski velikani.
S. Hodžić; Furaj.ba
