Valter, Dolly Bell… Kultni filmovi zaštićeni kao nacionalno blago BiH

Druga sjednica Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održana je 15. jula 2021. godine u zgradi Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Na sjednici su donesene odluke o proglašenju sljedećih dobara nacionalnim spomenicima BiH:

1. Arheološko područje – Mandina gradina i nekropola sa stećcima, Općina Tomislavgrad,
2. Historijsko područje – Nekropole sa stećcima i groblje s nišanima u Grivićima, Općina Hadžići,
3. Graditeljska cjelina Srpske pravoslavne crkve Vaznesenja Hristovog u Stocu,
4. Pokretno dobro – Zbirka filmskog materijala Javnog preduzeća Filmski centar u Sarajevu.

• Članovi Komisije usvojili su izmjene i dopune ranije donesenih odluka za sljedeće nacionalne spomenike: Baščaršijska (Havadže Duraka) džamija u Sarajevu, Latinska ćuprija (Principov most) u Sarajevu, Pravoslavna crkva Uspenja presvete Bogorodice na Palama sa pokretnom imovinom, „Gospođicina kuća” u ulici H. Kreševljakovića broj 1 u Sarajevu i Stambena zgrada u ulici Franjevačka broj 2 (zgrada Mehmedbega Fadilpašića) u Sarajevu. Izmjene i dopune navedenih odluka odnose se na kategorizaciju i redefiniranje mjera zaštite u skladu sa trenutnim stanjem ovih dobara.

• Pored toga, na sjednici je donesen zaključak da se zgrada Prve pošte u Brčkom uvrsti na Listu ugroženih spomenika BiH, obzirom da se nalazi u veoma lošem konstruktivnom stanju. Oštećenja su evidentirana na krovu što je za posljedicu imalo i štetan uticaj atmosferilija na konstruktivnu stabilnost objekta. Lista ugroženih spomenika predstavlja listu prioriteta koje utvrđuje Komisija, s ciljem usmjeravanja pažnje svih nadležnih institucija kao i mogućih donatora i investitora, na one slučajeve gdje nacionalnim spomenicima prijeti nestanak. Ta lista je na raspolaganju entitetskim vladama i Vladi Brčko Distrikta, kao instrument kojim mogu osigurati provedbu svojih obveza na sistematičan način. Trenutno se na Listi ugroženih spomenika nalazi 86 dobara iz BiH.

Više o novim nacionalnim spomenicima

Arheloško područje – Mandina gradina i nekropola sa stećcima, općina Tomislavgrad

Nacionalni spomenik čini prahistorijska gradina i nekropola sa stećcima raspoređena u tri skupine: dvije na lokalitetu Mandina gradina i jedna u polju ispod Mandine gradine.

Prahistorijska gradina i srednjovjekovna nekropola raspoređena u tri skupine svjedoče da je život na ovom lokalitetu kontinuirano trajao od prahistorije pa sve do srednjeg vijeka, a sudeći po današnjem aktivnom katoličkom, pravoslavnom i muslimanskom groblju koja se nalaze u blizini, važno je ukopno mjesto i danas te predstavlja izvanredan primjer kontinuiranosti korištenja lokaliteta u sepukralne svrhe. Mandina gradina je jedini gradinski lokalitet smješten u nizini, podignuta na prirodnoj uzvisini i kao takva izdvaja se iz sistema obrambrenih utvrda na Duvanjskom polju. Na samoj padini Mandine gradine kao i na njenom produžetku nalazi se srednjovjekovna nekropola sa stećcima. Stećci su u obliku ploča, orijentirani sjeverozapad-jugoistok.

Na padini gradine registrirano je 16 stećaka, od nekropole koja ih je brojala 20, a stećci su bez ukrasa. Na jugoistočnom produžetku Mandine gradine oko 100 metara od ove nekropole nalaze se 3 stećka. U polju sjeverozapadno u pravcu Tomislavgrada, nalazi se još jedna nekropola sa 32 stećka bez evidentiranih ukrasa. Srednjovjekovni kameni nadgrobnici – stećci, javljaju se kao dio neprekinutog sepulkralnog kontinuiteta na području Bosne i Hercegovine, čiji korijeni sežu duboko u prahistorijsko vrijeme, gdje se uočava njihova vezanost za lokalitete starijih epoha – prahistorijska naselja i kultna mjesta, antičke aglomeracije i groblja, kasnoantičke i ranosrednjovjekovne crkve i utvrđene gradove. Njihova geneza i razvitak može se pratiti od sredine XII. do početka XVI stoljeća.

Stećci – srednjovjekovna groblja nadgrobnih spomenika, uvršteni su na Popis svjetske baštine UNESCO-a. Na cijelom Duvanjskom polju postoje evidentirani brojni arheološki lokaliteti od prahistorije pa sve do danas. Činjenica da su Delmati na ovom prostoru imali svoj grad, a Rimljani kasnije izgradili značajan municipij govori nam o važnosti cijelog duvanjskog polja.

Historijsko područje – Nekropole sa stećcima i nišanima u Grivićima, Hadžići

Nacionalni spomenik čine:

• lokalitet Brdce/Grčko/Kaursko groblje sa 74 stećka – 21 ploča, 52 sanduka i 1 sljemenjak;
• lokalitet Šehitluk/Staro groblje sa 10 nišana – 2 visoka stuba sa kaukli-saruk turbanom, 1 stub (obelisk) sa piramidalnim završetkom i 7 stela na dvije vode;
• lokalitet Mionica/Grivići/Pravoslavno groblje sa 15 stećaka – 1 ploča i 14 sanduka; i
• lokalitet Vrbica/Čairac sa 4 stećka – sanduka.

Stećci su jedinstveni proizvod historijskog konteksta odnosno događaja koji obilježavaju srednji vijek jugoistočne Evrope. Impresivan su dokaz rastuće ekonomske moći bosanskog feudalnog društva u XIV stoljeću, otvaranja rudnika, pojačane urbanizacije, te želje pojedinaca da svoj status i moć prikažu kroz vanjski izgled nadgrobnog spomenika. Na području Općine Hadžići evidentirano je 46 srednjovjekovnih grobalja sa nadgrobnim spomenicima – stećcima i njihovim brojem od 730 primjeraka. U naselju Grivići evidentirana su tri lokaliteta sa srednjovjekovnim nadgrobnicima – stećcima; 1. Brdce/Grčko/Kaursko groblje sa 74 stećka; 2. Mionica/Grivići/Pravoslavno groblje sa 15 stećaka; i 3. Vrbica/Čairac sa 4 stećka te jedan lokalitet Šehitluk/Staro groblje sa 10 starih muslimanskih nišana. Srednjovjekvni nadgrobnici se datiraju u razvijeni srednji vijek XIV i XV stoljeće, a muslimanski nišani u kraj XV i prvu polovicu XVI stoljeća.

Graditeljska cjelina Srpske pravoslavne crkve Vaznesenja Hristovog u Stocu

Nacionalni spomenik čine objekat crkve sa zvonikom i svi nadgrobni spomenici u okviru graditeljske cjeline. Srpska pravoslavna crkva Vaznesenja Hristovog u Stocu sagrađena je 1870. godine. Zbog svog položaja, visoko iznad stambenih objekata na lijevoj obali Bregave, i arhitektonskog oblikovanja s visokim tornjem, objekat predstavlja jedan od vizualnih repera Stoca i čini neodvojiv dio ambijenta i vrijednosti krajolika Stoca.

Objekat predstavlja svjedočanstvo života pravoslavne zajednice u Stocu, ne samo zbog postojanja crkve već i zbog izuzetno velikog groblja koje je sastavni dio crkvenog kompleksa. U unutrašnjosti objekta se do 1992. godine nalazio izuzetno vrijedan ikonostas i određena pokretna imovina među kojom se isticala plaštanica, poklon porodice Kurlić, koja je u parohiji bila poštovana kao svetinja.

Pokretno dobro – Zbirka filmskog materijala Javnog preduzeća Filmski centar u Sarajevu

Zbirka filmskog materijala J.P. Filmski centar u Sarajevu podrazumijeva zbirku od četrnaest (14) 35 mm traka koje nose vrijedna ostvarenja iz žanra igranog filma, te stotridesetosam (138) 35 mm traka koje koje nose vrijedna ostvarenja iz žanra dokumentarnoga filma.

U arhivi Filmskog centra nalaze se filmovi koji su producirani od strane Bosna filma, Studio filma i Sutjeska filma. Filmska ostvarenja pohranjena na 35 mm trakama koje se čuvaju u Filmskom centru Sarajevo među najvrednijim su u kontekstu bosanskohercegovačke kinematografije. Predmetna filmska ostvarenja doprinijela su pozitivnoj percepciji i prepoznatljivosti bosanskohercegovačke filmske produkcije u međunarodnim okvirima, a kroz neke od najznačajnijih filmskih festivala (SJEĆAŠ LI SE DOLLY BELL – Emir Kusturica, VALTER BRANI SARAJEVO – Hajrudin Šiba Krvavac, BITKA NA NERETVI – Veljko Bulajić, CRNI BISERI – Tomo Janjić, SLIKE IZ ŽIVOA UDARNIKA – Bato Čengić).