Gazi Husrev-begova medresa je najstarija odgojno-obrazovna institucija u Bosni i Hercegovini i jedna od rijetkih u svijetu koja u kontinuitetu radi 470 godina. Osnovana je 26. redžeba 943. godine po Hidžri (8. januara 1537. godine po gregorijanskom kalendaru).
Njen osnivač Gazi Husrev-beg je unuk turskog sultana Bajazida II, sin bosanskog plemića Ferhat-bega i osmanske sultanije Seldžuke. Obrazovao se u elitnim školama i družio sa prinčevima. Stečeno znanje, dokazana hrabrost i plemenito srce omogućili su mu da ostvari uspješnu karijeru kao beg, stekne veliku slavu kao gazija i ostavi neizbrisiv trag u povijesti Bosne, čija vakufnama čini trajnu organizacijsku i programsku osnovu rada ove škole. Poznata je pod imenom Kuršumli medresa po olovnim kupolama koje je prekrivaju (Kuršumlija). Prvobitno ime je nosila po imenu Gazi Husrev-begove majke, turske princeze iz Seldžučkog sultanata, u čiju slavu je i sagrađena, Seldžuklija.
Odlukom samog osnivača medresa je smještena u samo srce sarajevske čaršije, a njeno projektovanje povjereno, tada vodećem arhitekti Osmanskoga carstva, Perzijancu Adžemu EsiruAliju iz Tabriza. Po njegovim nacrtima, medresu su gradili dubrovački majstori i domaći neimari od bosanskog kamena i olova. Kompaktna, skladna i monumentalna građevina dovršena 1537. godine postala je i ostala jednim od simbola Sarajeva. Sve nove dogradnje i popravke do danas naslanjale su se na istu ideju.
Zahvaljujući vakifovoj mudroj i dalekovidoj oporuci iz navedene Vakufname da se u školi, pored duhovnih i tradicionalnih znanosti, izučava “i drugo što bude potrebno s obzirom na običaj i mjesto”, Gazi Husrev-begova medresa je cijelo vrijeme svoga postojnja bila u punom znanstveno-pedagoškom dosluhu s prilikama i vremenom u kojem je djelovala. Gazi Husrev-begovu medresu završilo je više hiljada bošnjačkih alima, imama, hatiba, mualima, muftija, hafiza, ali i renomiranih filozofa, umjetnika i znanstvenika.
Gazi Husrev-begova medresa danas djeluje kao srednja škola. Školovanje traje četiri godine. Nastava se izvodi na bosanskom jeziku po Nastavnom planu i programu koji donosi Rijaset Islamske zajednice Bosne i Hercegovine, a odobrava Ministarstvo obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo. Svršenici Gazi Husrev-begove medrese mogu nastaviti školovanje na bilo kojem fakultetu u Bosni i Hercegovini i na mnogim fakultetima u inostranstvu, posebno u islamkom svijetu.
Medresa je škola internatskog tipa i, u pravilu, svi redovni učenici stanuju u internatu, to njezinim učenicima i učenicama, pored redovne nastave, omogućava raznovrsne vannastavne aktivnosti kroz različite sekcije, klubove i kružoke. Posebno su se na tom planu afirmirali horska sekcija, koja ima desetak snimljenih audio i video kaseta ilahija i kasida, te list Zemzem koji kontinuirano izlazi od 1968. godine.
Gazi Husrev-begova medresa djeluje kao jedinstvena škola sa muškim i ženskim odjeljenjima.
S malim prekidom upravljao je Husrev-beg Bosnom sve do smrti, ovoliko nije sjedio na Bosni ni jedan namjesnik ni prije, ni poslije njega.
Izgubio je život u bici u Crnoj Gori 1541. godine. Njegovo tijelo je prenešeno u Sarajevo i sahranjeno u haremu njegove džamije. Iznad vrata na turbetu piše:“Neka svaki dan milost Božija i blagoslov na njeg pada.”
