Bejrut -zelena oaza Bliskog istoka

Za razliku od ostalih, polu-pustinjskih država u okruženju, priroda Libana prepuna je izvanrednih kontrasta. Zapadni dio zemlje čini morska obala sa širokim autoputem koji je prati, dugim pješčanim plažama i plantažama, najčešće banana. U obalnom dijelu Libana nalaze se najveći i najznačajniji gradovi u zemlji – na samom sjeveru Tripoli, u centralnom dijelu Bejrut i legendarni bezvremeni Biblos, a na jugu stari gradić Sidon (na arapskom: Saida) i čuveni Tir. U ovoj prijestolnici nekada moćne Fenikije i lučkom centru flote njenih trgovačkih brodova, kraj obale još uvijek možete vidjeti arheološke ostatke iz perioda antike. 

Bejrut

Fotografije i tekst: Ivana Dukčević 

Granice čuvene, antičke pomorske sile Fenikije, danas se maltene poklapaju sa onim modernog Libana. Smješten na istočnoj obali Mediterana – centralnom dijelu Levanta, okružen Sirijom na sjeveru i istoku, a Izraelom na jugu, svojom zapadnom stranom leži na sredozemnoj obali. U pravcu sjever-jug, prostire na dužini od oko 300 km i širini od oko samo 80 km.

Gledano u pravcu sjever – jug, istočno od obale središnji dio zemlje čini vijenac planina Liban (prosječne visine od oko 2000 metara), sa ponekim šumarkom, ali većinom poljanama, kamenjarom i vještačkim jezerima. Nekada, ne tako davno, Liban je prije građanskog rata koji je završen onda kada je naš, balkanski započeo, bio poznat kao mondenski centar Bliskog istoka. Visok standard življenja i tereni za skijanje na vrhovima planina u zimskom periodu – na samo sat vremena vožnje od mora, privlačili su bogatiju klijentelu iz regiona, ali i iz bivših kolonijalnih zemalja Evrope.

Istočno od planinskog vijenca koji se prostire u smjeru sjever – jug, spuštajući se sa planina putem, pred putnikom se ukazuje kotlina – dolina Beke (na arapskom: Bekaa), žitnica Libana na oko 950 metara nadmorske visine, na kojoj se prostiru žitna polja, vinogradi, voćnjaci i povrtnjaci. Izmedju polja i gradića, uzdižu se izuzetno očuvani antički hramovi, iz perioda stare Grčke, Rima i Fenikije, od kojih su najpoznatiji čuveni antički hramovi u mjestu Balbek (Baalbek), kao i ostaci grada u Anžaru (Anjar) i hrama u Maždil Anžaru (Majdil Anjar).

U najistočnijem dijelu zemlje, kotlina – dolina Beke graniči se sa još jednim planinskim vijencem po imenu Anti Liban, golim od sivkastog kamena na sjeveru, a crvenkastim od pijeska prema jugu. Anti Liban čini prirodnu granicu sa susjednom Sirijom – mjestom gde u stvari počinje pustinja.

Stanovništvo Libana čine Arapi, od kojih su 70% muslimani (većinski suniti – pretežno gradsko stanovništvo i šiiti kojih ima oko 10 %). Tu su i Druzi, koji se nalaze negdje “između” – muslimani ih naime smatraju polu-hrišćanima jer vjeruju u Allaha, ali i hrišćanske svece. Na kraju, 30% libanskog arapskog stanovništva su hriščani – po 10 %: maroniti, pravoslavni i katolici.

Maroniti su nastali kao sekta izdvojena iz katoličanstva prije oko 200 godina, u doba francuskog kolonijalizma. Tada je u Libanu, u brdima iznad Biblosa, živio izvjesni, odbjegli francuski oficir po imenu Maron – hajduk, po jednima slika i prilika Robin Huda, a po drugima odmetnik – negativac. Oko sebe je vremenom okupio dosta pristalica i praktično stvorio vjersku sektu – maronite.

Kada su posle Drugog svjetskog rata Francuzi napuštali svoju koloniju, Libanu su ostavili Ustav po kome, na doduše slobodnim izborima samo maronit može biti biran za predsjednika države, sunit za predsjednika vlade, a druz za predsjednika skupštine. Izgleda da je negdje na toj relaciji nastao politički “kuršlus” i jedan od povoda dugotrajnog građanskog rata, koji se manje ili više, ipak završio krajem 1990. godine.

Danas, sa prostora Libana potiču neki od najčitanijih savremenih pisaca. Pjesnik i pisac s prve polovine XX vijeka – Halil Džubran (ili: Džubran Halil Džubran – Jubrān Khalīl Jubrān, ili: Khalil Gibran), i stotinu godina poslije smrti treći je najčitaniji pjesnik na svijetu. Osim pisanjem, Džubran se bavio i slikarstvom, i često je i sam ilustovao knjige svojih pjesama. Njegovo najpoznatije djelo je knjiga poema „Prorok”, napisana 1923. godine, kada je već godinama živio u SAD-u.

Osim Džubrana, najpoznatiji savremeni libanski pisac, koji od 1975. godine živi u Francuskoj i piše na francuskom jeziku je Amin Maaluf. Ovaj 64-godišnjak, dobitnik je velikog broja literarnih nagrada u čitavom svijetu i jedan od najviše prevođenih modernih pisaca. Ako još uvek niste pročitali „Samarkand”, „Levantski đerdan”, ili barem „Krstaški ratovi u očima Arapa”, vrijeme je!

Libanska nacionalna zastava je položeni pravougaonik sa crveno-bijelo-crvenim prugama, u čijoj se sredini nalazi zimzeleno drvo – kedar, zaštitni znak zemlje. Nekada davno, feničanski moreplovci bili su jedini u kraju koji su imali kedrovinu, neophodnu drvnu građu za brodovlje. Osim za njih, kedrovine je bilo i za izvoz, te se maltene čitav istočni dio Mediterana snadbijevao drvnom građom iz Libanskih planina – počev od starog Egipta, narednih nekoliko stotina godina… Na kraju, šume kedrova skoro su opustošene. Danas se kedar može vidjeti po zakonom zaštićenim šumarcima koje Libanci pokušavaju da odnjeguju i očuvaju. I ne samo to. Ponos i nepisana obaveza svakog Libanca je da u bašti svoje kuće, ili vikendice u planinama, barem jednom u svom životu posadi drvo kedra kako bi ih jednog dana opet bilo puno, kao nekada…