Istra – najveći hrvatski poluotok

Iako pripadaju Hrvatskoj, zbog velikog broja Italijana i činjenice da su do kraja Drugog svjetskog rata vjekovima pripadali Republici Veneciji (a kasnije i geografski najbližoj novooformljenoj državi Italiji), gradovi i gradići Istre ne liče toliko na mjesta centralne Dalmacije. I sam duh stanovnika najvećeg jadranskog poluostrva, doprinio je tome da ponesu naziv kao da su dio potpuno odvojenog etniciteta – Istrani. Neki od njih koji žive u jugozapadnom dijelu Istre (pretežno italijanskog porijekla), naročito u Rovinju i Vođanu, još uvijek se služe takozvanim „istarskim“ jezikom, varijacijom italijanskog sa jakim korijenom latinskog.

Foto: Pixabay – VladoZg

Za razliku od ostatka jadranskog primorja, osim same obale poluostrvo Istru zanimljivim čine i mala mjesta u kopnenom dijelu, na par desetina kilometara od mora, kao čuveni Motovun, na primjer. Kamene kuće pastelnih boja u selima smještenim na vrhovima brda, sa crkvenim tornjevima u središtu, svojom arhitekturom neodoljivo podsjećaju na zdanja u samo dvjestotinak kilometara udaljenoj Veneciji, a položajem na obronku brda – na italijansku provinciju Toskanu.

Osim mletačkih gradića na vrhovima brda, Istra je poznata po vinogradima i vinu, ali i po neobično cjenjenoj i skupoj gljivi (150 – 4000 eura za 1 kilogram), još neobičnijeg naziva – tartuf. Skupi i rijetki bijeli tartuf, ali i mnogo češći nešto jeftiniji crni, obično rastu na 10 – 30 cm ispod zemlje, tik uz plitko korjenje listopadnog drveća (pretežno hrasta). Istra je jedan od najpoznatijih regiona u Evropi poznatih po značajnoj količini tartufa, naročito bijelih. Zbog toga ćete na pijacama većih gradova ovog poluostrva naići na lijepo upakovane proizvode od tartufa, gljive čiji jak ukus neobično podsjeća na mješavinu pečurki, bijelog luka i francuskog sira rokfor (roquefort).

Ali, vratimo se istarskom primorju… U odnosu na turističku posjetu, kao i njihov istorijsko-kulturni značaj, osim Pule na jugu, dva najznačajnija, primorska gradića Istre svakako su Poreč i Rovinj.

Rovinj/Foto: Pixabay-Cydonia

Svojim interesantnim položajem – produženom poluostrvu na obronku strmog brda, mletačkim, kamenim kućama pastelno žutih, okerastih i ružičastih, ali i jarkih crvenih, plavih i tamno smeđih nijansi, Rovinj svake godine privlači izuzetno veliki broj turista. Osim rimskog amfiteatra u Puli (Pulske arene), nekadašnji italijanski Rovigno vjerovatno je najposećenija stanica mnogobrojnih, pretežno italijanskih i njemačkih turista na obilasku Istre. Atmosfera renesansnog, mediteranskog gradića osjeća se u šetnji strmim, kamenom popločanim ulicama starog Rovinja, između zidova kuća koje su ponekad toliko blizu da ih možete dodirnuti objema rukama i vešom koji se suši poređan na kanapu, visoko iznad vaših glava. Ulice, ali i kafeterije, taverne i suvenirnice, tokom jula i naročito avgusta prepune su stranaca naoružanih fotoaparatima, te je ponekad teško probijati se kroz  ovakvu gužvu.

Pula/Foto: Pixabay-Herm

Na vrhu strmog brda, na platou se smjestila Crkva Svete Eufemije, zaštitnice grada. Unutrašnjost crkve ukrašena je u baroknom maniru tipičnom za katoličke crkve u okruženju. Iako će vas naizgled nesigurno, drveno stepenište možda odvratiti, nemojte propustiti da se popnete na 62 metara visok crkveni toranj, sa kojeg se pružaju fantastični panoramski pogledi na Rovinj, uvale i ostrvca uz samu obalu.

Između Rovinja i Poreča, jednim dijelom uz samu magistralu, nalazi se interesantan, desetak kilometara dug prirodni zaliv – ušće reke Pazinčice u Jadransko more – Limski kanal. Zelena rijeka koja se ogleda u zelenilu okolnih brda, i liči na fjord ili klisuru, u stvari je potopljena krečnjačka dolina prosječne širine od oko 600 metara. Po kanalu plove turistički brodići, na obali niču restorani, a sam zaliv poznat je i po uzgoju školjki (ostrige i mušule). Ime „Limski“ dobio je po nekadašnjoj granici (na latinskom – limes) strorimskih provinicija Italije i Dalmacije.

Za razliku od kitnjastijeg i većeg Rovinja, samo sat vremena vožnje udaljeni gradić Poreč (nekadašnji italijanski Parenzo), živi nešto malo mirnijim životom. Sa starim gradom smještenim na manjem, izduženom poluostrvu i razuđenom obalom, popularnija je destinacija za ljetovanje od Rovinja. U porečkim uvalama istočno od centra – Plavoj i Zelenoj laguni, do kojih stazom u šumarku između visokih borova i pinija vozi turistički vozić, nalaze se stjenovite i šljunkovite plaže, tipične za ovaj dio jadranske obale. U ovim uvalama nalaze se i neki od najluksuznijih hotela, sa raznovrsnim sadržajima i uređenim, šljunkovitim plažama.

Poreč/ Foto: Pixabay – josefgadermaier

U centru starog dijela Poreča, u ulici paralelnoj sa glavnom, nekada starorimskom – Dekumanovom, nalazi se jedno od 6 mjesta na listi UNESCO-ve kulturne baštine na tlu Hrvatske. Ranovizantijska, Eufrazijeva bazilika sagrađena je tokom V i VI vijeka, na obzorju hrišćanstva u Evropi, za vrijeme vladavine čuvenog vizantijskog cara Justinijana. Poznata je po jednostavnoj, jednobrodnoj konstrukciji vezanoj za period ranog hrišćanstva, kao i predivnim geometrijskim dekoracijama u raznobojnom mermeru. U dvorišnom dijelu crkve vidjet ćete i najpoznatiji mozaik – sa ribom (ranohrišćanska predstava Hrista), koju u gradu možete kupiti kao suvenir, magnet, ili motiv na razglednici. U jednom dijelu kompleksa nalaze se ostaci mermerne krstionice.

Sa vrha nevelikog zvonika Eufrazijeve bazilike, ispod teških gvozdenih zvona puca pogled na razasute, zagasito crvene i smeđe krovove starog Poreča. U daljini, sa zvonika se vidi riva sa kafeterijama, na koju tokom ljetnjeg perioda svakodnevno pristaju brodovi sa jednodnevnog izleta za Veneciju. U blizini rive nalazi se i jedna od dvije preostale kule srednjovekovnih zidina – Rotonda. Unutar kule, ali i na vrhu, danas možete uživati u koktelima lokalnog kafea, sa pogledom na veći dio Poreča.

Ako se u Poreču zateknete tokom ljeta, nemojte otići a da niste probali sladoled. Da li će to biti onaj industrijski koji je veoma dobrog kvaliteta i prodaje se na kuglu, ili onaj koji u centru grada u svojim poslastičarnicama prodaju pripadnici albanske manjine, odluka je na vama.  U oba slučaja nećete pogriješiti, jer Poreč je poznat po sladoledu.

Boraveći u Istri, možete se odlučiti za jednodnevni izlet brodom u Veneciju, po cijeni od oko 45 eura. Svakoga dana, iz luke Poreča, Rovinja i Pule, oko 8 sati ujutro, brzi katamarani polaze put Mletačke republike i u njen centar stižu oko 10 sati. Na raspolaganju vam je oko 5 – 6 sati, prije nego što na doku u južnom dijelu ostrva Venecije (Dorsoduro), brodovi ne krenu nazad na svoj jednočasovni put kroz venecijansku lagunu, a onda dobivši na ubrzanju, otvorenim morem zaplove nazad za Istru.

Ivana Dukčević Budja,Furaj.ba