Ekstra djevičansko maslinovo ulje iz Hercegovine uskoro bi moglo postati punopravni član evropske porodice zaštićenih prehrambenih blaga. Evropska komisija je 16. maja 2025. godine prihvatila zahtjev Bosne i Hercegovine za registraciju oznake porijekla ovog autentičnog proizvoda, objavivši ga u službenom registru geografskih oznaka – eAmbrosia.
Ova odluka predstavlja veliki iskorak za domaću poljoprivredu i priznanje višestoljetnoj tradiciji maslinarstva u Hercegovini. U pitanju je prvi korak ka sticanju punopravne evropske oznake porijekla, statusa koji proizvode poput hercegovačkog ulja svrstava uz bok slavnim maslinovim uljima iz Italije, Grčke i Španije.
Evropska oznaka porijekla podrazumijeva rigorozne kriterije – od provjere tradicije i tehnoloških procesa do potvrde autentičnosti i geografskog porijekla. Proizvod koji zadovolji sve te standarde dobija zaštitu kao regionalno blago, čime se povećava njegova tržišna vrijednost, prepoznatljivost i konkurentnost u EU.
Bosna i Hercegovina je prethodno provela zaštitu na domaćem nivou u skladu s Pravilnikom o sistemima kvaliteta prehrambenih proizvoda, što je bio ključni preduslov za pokretanje procesa pred Komisijom.
Stručnjaci iz Agencije za sigurnost hrane BiH ističu da je hercegovačko ekstra djevičansko maslinovo ulje prepoznatljivo po izraženom mirisu svježih plodova masline, laganim voćnim notama i specifičnim hlapivim komponentama koje formiraju bogat i jedinstven senzorski profil.
Na ove karakteristike presudno utiču mediteranska klima, sastav tla, autohtone sorte masline, ali i iskustvo hercegovačkih maslinara. Rezidba, berba u optimalnom trenutku i savremeni procesi prerade dodatno doprinose očuvanju kvaliteta, dok se pravilnim skladištenjem produžava trajnost i stabilnost proizvoda.
Maslinarstvo u Hercegovini ima duboke korijene – duže od dvije hiljade godina. Još u doba Rimskog carstva uzgoj maslina bio je razvijena privredna djelatnost. Na lokalitetu Mogorjelo kod Čapljine otkriveni su ostaci antičke uljare, uključujući kamene preše (torcularia), skladišne prostorije (cella olearia) i velike keramičke posude (pitosi) za čuvanje ulja.
Arheolozi procjenjuju da se u ovom kompleksu, do 400. godine nove ere, godišnje proizvodilo i do 4.000 litara maslinovog ulja.
Iako je zahtjev prihvaćen, proces registracije još uvijek nije završen. Evropska komisija može zatražiti dodatna pojašnjenja, ali ukoliko sve protekne bez prepreka, Ekstra djevičansko maslinovo ulje Hercegovine uskoro bi moglo dobiti punopravnu EU oznaku porijekla.
To ne bi bilo samo priznanje izuzetnog kvaliteta i tradicije, već i velika razvojna šansa – za poljoprivredu, izvoz i ruralni turizam u Hercegovini.
