Muzej Jevreja
Kroz mali prolaz koji povezuje Ferhadiju i Bašeskijinu ulicu doći ćete do Jevrejske četvrti i Starog hrama koji se nalazi u neposrednoj blizini katedrale Srca Isusova i Gazi Husrev-begove džamije.
Stari jevrejski hram, Il kal grandi (Veliki hram) sagrađen je 1581. godine, po doseljenju Sefarda u Sarajevo. Tadašnji beglerbeg Sijavuš-paša 1580. godine dao je naređenje i finansijska sredstva za izgradnju hrama za Jevreje protjerane iz Španije 1566. godine, pa otuda, pored imena Velika avlija, ovaj prostor nosi i ime Sijavuš-pašina daira. Gradnja hrama je počela na mjestu tadašnje Sijavuš-pašinih daira ili Velike avlije, da bi do kraja 16. stoljeća nastala prva sinagoga, Stari jevrejski hram. Sefardski jevreji ubrzo su postali priznati trgovci unutar Otomanske imperije.
Tokom Drugog svjetskog rata sinagoga je pretvorena u zatvor, a potom i magacin. Posljednja molitva iz Starog hrama se čula šest dana nakon aprilske okupacije Sarajeva, 1941. godine.
Stari hram ima tri sprata, što ga čini posebnim u odnosu na druge jevrejske hramove. U sklopu objekta, sa južne i istočne strane hrama, je kaldrmisano dvorište koje je sa svih strana zatvoreno, dijelom velikim zidovima od pritesanog kamena, a dijelom zidovima samog hrama. Na uzdužnoj strani zida smještene su niše. U dvorište se ulazi sa zapadne, sjeverne i južne strane, a sva vrata su široka, dvokrilna, od željeza.
Stari hram ima masivne stupove na kojima se nalaze galerije, debeli zidovi i široke galerije.
Unutrašnji prostor hrama podijeljen je u tri broda, a središnji je pokriven bačvastim svodom koji se uzdiže do samog stropa, dok su bočni brodovi podijeljeni po horizontali, čime su formirane galerije namijenjene ženskim posjetiocima hrama. Hram je nadsvođen sa četiri veće kupole nad glavnim brodom i četiri manje kupole nad bočnim brodovima. Kupole se nalaze pod krovom objekta.
Od 1966. godine, sinagoga nakona restauracije postaje Muzej Jevreja Bosne i Hercegovine. Muzej svjedoči o burnoj historiji, ali i tužnoj sudbini jevrejskog naroda u BiH. Prva izložba održana je 1966. godine, kada se obilježavalo 400 godina od dolaska Sefarda na tlo BiH
Kada pređete prag hrama ulazite u jedan novi svijet koji svjedoči o životu, stvaralaštvu i stradanju jevrejskog naroda BiH.
Srebreni tas ili Štit Tore, koji najavljuje nadolazeće praznike, najvrjedniji i najstariji eksponat muzeja nalazi se u prizemlju. Tu se nalazi i kopija Sarajevske Hagade, knjige koja je nastala na tlu Španije u XIV stoljeću i preko Italije i Dubrovnika stigla u Sarajevo
U muzeju je moguće pogledati i rukopise Isaka Samokovlije i predmete koji su mu pripadali – naočale, upaljač, pribor za pisanje i njegov portret.
Druga galerija je najtužniji dio muzeja. U tom dijelu prikazano je stradanje Jevreja tokom Drugog svjetskog rata.
Sa stropa visi “Knjiga stradanja” u kojoj se nalazi 12.000 imena ubijenih Jevreja, 6.000 sa područja Sarajeva i 6.000 sa područja ostatka BiH. Tu je i logorska haljina zatvorenice Mire Papo, te oznake koje su Jevreji morali nositi u tom periodu.
Tu su izložena i imena građana BiH koji su spašavali Jevreje tokom Drugog svjetskog rata.
Jevrejski muzej u Sarajevu je na prvom mjestu od deset najvećih svjetskih jevrejskih destinacija koje treba posjetiti, po odluci čitatelja uglednog lista “The Jewish Daily Forward”.
