Mimar Sinan – carski arhitekta Osmanlija

Širem nekadašnjeg Osmanskog carstva mimar Sinan sagradio je nevjerovatna 334 zdanja: 84 džamije, 52 mesdžida, 57 medresa, 48 hamama, 26 tekija i turbeta, 15 imareta, 3 bolnice, 7 vodovoda, 8 mostova, 20 karavan-saraja, 36 palate i dogradnje i 6 magaza . Da je za svaki objekat utrošio samo po jednu godinu dana, trebalo bi mu 334 godine života. Selimijju je, na primjer, gradio 7 godina. To znači da je uporedo gradio po nekoliko objekata. Od Mekke do Drine, neumorno je gradio za sultane i sultanije, velike vezire, paše i vojskovođe.

Park Edirne: Foto: Furaj.ba

Koca Mimar Sinan Aga rođen oko 1490 godine, najslavniji je osmanski arhitekta. Gradio je u razdoblju nekoliko sultana – Selima I, Sulejmana Veličanstvenog, Selima II i Murata III. Porijeklom je iz istočne Kapadokije, gdje je u grčkoj (ili jermenskoj) hrišćanskoj porodici, u selu Agirnas (Ağırnas) kod Kajzerija, rođen pod imenom Josif. 

Upravo hodnici podzemnih gradova Kapadokije i lukovi koji su ih podupirali inspirirali su Sinana da još od malih nogu zavoli arhitekturu. No, sklonost ka graditeljstvu vjerovatno je naslijedio od oca koji je bio klesar i stolar.

Sa 22 godine životni put ga vodi u Istanbul, gdje je regrutovan u janjičarske trupe sa kojima dobija priliku proputovati čitavim tadašnjim Osmanskim carstvom, sve do Rodosa, Bagdada i Damaska…, Persije na istoku, Egipta na jugu, ali i Balkana, Moldavije na sjeveru i Krfa na zapadu.

„Vidio sam spomenike kulture i ostatke velikih antičkih civilizacija. Iz svake ruševine nešto sam naučio, sa svake građevine nešto pokupio…“, zapisao je sa svojih proputovanja.

Među janjičarima brzo je postao oficir, komandir, a zatim je dobio i najvišu titulu age (ağa). Zadužuju ga za gradnju puteva, mostova, vojnih brodova i utvrda, a sa 50 godina imenovan je za glavnog carskog arhitektu, što je i ostao sve do svoje smrti u 98. godini života.

Foto: Furaj.ba

Njegova dužnost kao carskog arhitekte bila je da znanje koje je stekao radeći za vojsku primjeni na gradnju vjerskih i civilnih objekata, ali i mostova, drumova, sistema za dovod vode (nekoliko akvadukta u Istanbulu), širom carstva koje je osvajanjima u tom periodu postajalo sve veće.

Širem nekadašnjeg Osmanskog carstva mimar Sinan sagradio je nevjerovatna 334 zdanja: 84 džamije, 52 mesdžida, 57 medresa, 26 tekija i turbeta, 15 imareta, 3 bolnice, 7 vodovoda, 8 mostova, 20 karavan-saraja, 36 palate i dogradnje, 6 magaza i 48 hamama. Da je za svaki objekat utrošio samo po jednu godinu dana, trebalo bi mu 334 godine života. Selimijju je, na primjer, gradio 7 godina. To znači da je uporedo gradio po nekoliko objekata. Od Mekke do Drine, neumorno je gradio za sultane i sultanije, velike vezire, paše i vojskovođe.

Uz pomoć velikog broja saradnika pomogao je realizaciju još preko 150 (196 njegovih projekata još uvijek postoje): oko 90 većih i 51 manju džamiju, 57 medresa, 22 mauzoleja, 3 bolnice, 7 akvadukta, 48 karavansaraja, 35 palata i vila, 46 hamama i veliki broj drugih građevina.

Turska i svijet ga danas pamte po značajnim inovacijama u organizaciji prostora, naročito džamija – postavljanju velike centralne kupole u središnji prostor i pomoćnih kupola (po uzoru na vizantijski stil), pročišćenom dizajnu i uvođenju novina u upotrebi već postojećih dekoracija i motiva.

Selimija džamija u Edirnama, Foto: Furaj.ba

Njegova najznačajnije djelo je Selimija džamija u Edirnama sa drugim po veličini najvišim munarama na svijetu i Sulejmanija džamija u Istanbulu. Na otvorenju džamije Sulejman I Veličanstveni kao pokrovitelj njegovog rada učinio mu je veliku čast predavši mu ključeve da kao graditelj svečano otvori svoje arhitektonsko djelo. Za njega i sultaniju Aleksandru (Rokselanu, kasnije na turskom: Haseki Hürrem), Sinan je projektovao i dva odvojena mauzoleja u dvorištu iste džamije, u blizini kojih je, u svom skromnom mauzoleju (koji je sam projektovao) i sam kasnije sahranjen.

Mimar Sinan svoj pečat ostavio je i na arhitekturi Balkana sagradivši jednu od najznačajnijih građevina Bosne i Hercegovine – most Mehmed paše-Sokolovića na Drini u Višegradu, koji je ovjekovječen u Andrićevom romanu „Na Drini ćuprija“ i koji je dio UNESCO-ve svjetske kulturne baštine.

S druge strane, njegov učenik mimar Hajrudin sagradio je Stari most u Mostaru, još jedno blago BiH na listi UNESCO-a, te tako položio prijemni ispit za Sinanov mentorat.

Sinan je umro 1588. godine i sahranjen je u skromnoj grobnici koju je sam dizajnirao u stražnjem dijelu svoje bašte u blizini Sulejmanije džamije u Istanbulu. U istanbulskom naselju Atasehir nalazi se džamija i park Mimara Sinan, izgrađeni u znak sjećanja na ovog velikog arhitektu.

Dan sjećanja na Mimara Sinana u Turskoj se proslavlja u Edirnama svake godine 5. aprila.