Kada je Ćiro Truhelka 1886. godine iz Osijeka polazio u Bosnu, osjećao se kao pionir koji se upućuje u prašumu. U ono je vrijeme Bosna bila na zlu glasu, zapisao je – pusta, divlja, neuglađena zemlja, ljudi opori i krvožedni; kuda god stranac prođe, vrebaju na nj hajduci i bundžije i gledaju u svakom Evropejcu neprijatelja.
Od tada pa sve do kraja života trudio se da izmijeni tu predrasudu. Život je posvetio traganju za dokazima neobične historije i dragocjene tradicije Bosne i Hercegovine. U autobiografiji “Uspomene jednog pionira” koju je objavila izdavačka kuća “Vrijeme” iz Zenice, historičar i arheolog Ćiro Truhelka se prisjeća pronalaženja prvih dokaza, skupljanja muzejskih zbirki, formiranja Zemaljskog muzeja, dobrih i zlih ljudi, svih radosti i teškoća tokom mukotrpnih pokušaja rušenja jedne ružne predrasude u osvit velikog rata.
Truhelka je rođen 2. februara 1865. u Osijeku. Stekao je velike zasluge za osnivanje i uređenje Zemaljskog muzeja u Sarajevu; bio je njegov prvi kustos (1886) i direktor (1905), te niz godina urednik muzejskoga Glasnika. Od 1926. bio je univerzitetski profesor u Skoplju. Osim prethistorijom, bavio se klasičnom i srednjovjekovnom arheologijom, paleografijom, numizmatikom, historijom, etnografijom… Objavio je golem broj radova, od kojih su mnogi fundamentalno važni. Među značajnije radove spadaju: Bosančica; Slavonski banovci; Die Nekropolen von Glasinac; Sojenica u Donjoj Dolini; Kraljevski grad Jajce; Das mittelalterliche Staats-und Geschichtswesen in Bosnien; Tursko-slovjenski spomenici dubrovačke arhive; Die geschichtliche Grundlage der bosnischen Agrarfrage; Kulturne prilike Bosne i Hercegovine u doba prethistoričko; Osvrt na sredovječne kulturne spomenike Bosne; Starokršćanska arheologija; Studija o podrijetlu; Uspomene jednog pionira (memoari) i dr.
Umro je 18. septembra 1942. godine u Zagrebu.
Zato što jedan članak nije dovoljan…
ZEMALJSKI MUZEJ BOSNE I HERCEGOVINE: ČUVAR KULTURNOG I PRIRODNOG NASLIJEĐA
